De zwarte kluifzwam is een algemene paddenstoel die voorkomt op open plekken,  in wegbermen in loof- en naaldbossen.

Bij voorkeur op steenachtige, zanderige, arme grond tussen gras en groene kruiden .

Het vruchtlichaam bestaat uit een hoedgedeelte en een holle steel.

De hoed ziet er meestal uit als een onregelmatig opgevouwen doek maar kan ook zadelvormig zijn, met scherpe kanten.

Het hoedoppervlak is glad en grijs tot zwartgrijs, roetgrijs of bruinzwart van kleur.

De steel heeft scherpe ribben en diepe voren.

Hij is lichtgrijs tot grijs, dus lichter van tint dan de hoed.

De paddenstoel kan 12 cm hoog worden, maar blijft meestal kleiner. 

Het plotseling opwolken van de sporen uit asci in de hoed kan gepaard gaan met een hoorbaar geluid .